Yasaklar ve şarkılar!

‘’Müzik, gökle toprak arasında bir ahenktir’’ der Konfüçyüs…

‘’Bir milleti tutsak etmek isterseniz, onun müziğini çürütün’’ diye de ekler…

Bazı şarkılar vardır, bu şarkılar sözleriyle, anlamlarıyla bazı kesimleri rahatsız etmiştir.

Bu şarkılar verdikleri rahatsızlık sebebiyle (!) çeşitli gerekçelerle ülkemizde yasaklanmıştır.

Bir önceki yazımızda ülkemizde yine aynı şekilde yasaklanan kitaplardan ve gerekçelerinden bahsetmiştik. Bu kitaplardan çoğu yasak olmasına şaşırdığımız kitaplardı…

Bu yazımızda da aynı şekilde ülkemizde yasaklanmış şarkıları ve yasaklanma gerekçelerini sizlere listeleyeceğim.

Hepimizin ezbere bildiği şarkıların bir dönem yasaklandığını duyunca çok şaşıracaksınız...

Başlamadan önce bugün ölüm yıldönümü olan usta sanatçımız Barış Manço’yu saygı ve sevgiyle anıyorum.

Hazırsak başlayalım.

***

Barış Manço

Usta sanatçımızın birden fazla şarkısı darbelerden, siyasi-sosyal pek çok olaydan nasibini aldı.

Listemize bir o kadar şaşırtıcı ve bir o kadar da trajikomik bir yasak ile başlıyoruz.

Barış Manço'nun bize hayvan sevgisini aşılayan ve her kesimin çocukluğuna etki etmiş Arkadaşım Eşek şarkısı, "bir insanın arkadaşının eşek olamayacağı" gerekçesiyle, 1980 darbesinin ardından TRT Denetleme Kurulunca yasaklanmıştır.

Bu gerekçe sebebiyle sanatçıya eşek yerine kuzu demesi önerilmiş fakat bu öneriyi Barış Manço kabul etmemiştir.

Devam edecek olursak,

Usta sanatçımızın yasaklanan şarkısı sadece bu değil aynı dönemlerde Lambaya Püf De şarkısı erotik öğeler barındırdığı gerekçesiyle yayınlama yasağına takılmıştır.

Usta sanatçımızın bir diğer şarkısı Bir Bahar Akşamı, TRT denetiminden onay alamamıştır. Gerekçe olarak pop müziği sanatçısının Klasik Türk Müziği söylememesi gerektiği ve bu şarkının Türk Sanat Müziğinin yozlaştırılmış bir örneği olduğu söylenmiştir.

Benzer şekilde usta sanatçımızın Ölüm Allah’ın Emri şarkısı girişinde zurna kullanıldığı, pop müziğinde zurna olamayacağı ve sözlerinde karamsarlık olduğu sebebiyle denetimden geçememiştir.

***

Listemize bir diğer usta sanatçımızla devam ediyoruz…

Cem Karaca

Muhalif duruşu sebebiyle yıllarca sürgünde yaşamış olan usta sanatçımız şarkıları en çok yasaklanan sanatçılar arasındadır.

Tamirci Çırağı şarkısı sol söylem içerdiği ve sınıfçılık yaptığı gerekçesiyle denetimden geçememiştir.

Namus Belası şarkısı sözleri sebebiyle kötü örnek oluşturduğundan aynı şekilde denetimden geçememiştir.

1 Mayıs şarkısı döneminde sadece adı dahi yasaklanmasına yetecek olan şarkı denetimden geçememiştir. 80 darbesi döneminde 1 Mayıs kutlamasına katılmak dahi yöneticilerin gözünde suç teşkil edebiliyordu.

Hasret şarkısı sosyalist birinin hasret çekemeyeceği veya çekse de devrim hasreti çekeceği gerekçesiyle denetimden geçememiştir.

Emrah şarkısı ise müstehcenlik sebebiyle yasaklanmıştır.

***

Aynı dönemden devam edecek olursak;

Şenay-Hayat Bayram Olsa (1973)

Hepimizin bildiği Yeşilçam filmlerinde de sıkça yer alan dinlediğimizde neşelendiğimiz, pozitif duygular yaşadığımız o şarkı,

"İnsanlar el ele tutuşsa, birlik olsa" sözleri komünist propagandası yaptığı iddiasıyla yasaklanmıştır.

Komünist propaganda iddiasıyla yasaklanan bir diğer sanatçımız ve şarkısı yine hepimizin ezbere bildiği,

Zülfü Livaneli- Şarkışla (1973)

"Olaydım olaydım okur yazar olaydım, Deniz mahkemeye düşmüş avukatı ben olaydım..."

Sözlerinden dolayı yasaklanmıştır.

Melike Demirağ-Arkadaş (1974)

Şarkı sözlerinin üstü kapalı komünizm propagandası yaptığı için ve besteci ve söz yazarının Şanar Yurdatapan olması gerekçesiyle yasaklanmıştır. 

‘’Arkadaş’’ tabiri dava arkadaşı olarak yorumlanmıştır.

Şanar Yurdatapan 12 Eylül Darbesi'nden sonra o zamanki eşi Melike Demirağ ile vatandaşlıktan çıkarıldı ve yurtdışında yaşadı.

Müzeyyen Senar- Aman Ormancı (1977)

Ormancıların devletin memuru olması ve türküde ormancılara, dolayısıyla da devlete yergi ve sitem yapıldığı gerekçesiyle o dönem yasaklanmıştır.

Hamiyet Yüceses- Ada Sahilleri

Birçok sanatçımızın yorumlamış olduğu ama en çok Hamiyet Yüceses’den dinlediğimiz ada sahillerinde bekliyorum şarkısının yasaklanmasının çarpıcı bir sebebi var.

Şarkı darbe yıllarında Adnan Menderes ve Demokrat Partililerin yargılandığı Yassıada’yı akla getirdiği için yasaklanmıştır.

Arif Sağ-Dersim (1981)

Türkü, adından dolayı yasaklanmıştı. Başka bir türküsü ise içinde 'şah' kelimesi geçtiğinden TRT onayını alamamıştır.

Bulutsuzluk Özlemi-Güneye Giderken (1986)

Şarkı sözlerinde ‘’solda güneş yükseliyordu’’ sözlerinin yer alması solculuk iması olarak yorumlanmış ve bu sebeple yasaklanmıştır.

Sezen Aksu- Sarışınım (1988)

Bestecisi Ara Dinkjian Ermeni olduğu için yasaklanmıştır.

Ahmet Kaya-Kod Adı Bahtiyar (1989)

Bahtiyar ismi bir militanın kod adı olarak kullanıldığı gerekçesiyle yasaklanmıştır.

Yaşar Kurt- Korkuyorum Anne (2003)

Yaşar Kurt'un, sözlerinde anti- militarist unsurlar içeren bu şarkısını da bir dönem "Halkı askerlikten soğuttuğu" gerekçesiyle dinlemek ve söylemek yasaktı.

***

Yukarıda bahsettiğimiz şarkılar siyasi gerekçelerle yasaklanan şarkılardı.

Siyasi nedenlerle yasaklanan şarkılar olduğu gibi toplumsal ve sosyal gerekçelerle yasaklanmış şarkılarda mevcuttur.

Sıralayacak olursak…

Ayla Algan – Bak Şu Adama Aşık Oldu (1976)

Geçtiğimiz günlerde vefat eden Ayla Algan'ın Fikret Şeneş imzalı "Bak Şu Adama Aşık Oldu" şarkısı "evli bir erkeğe aşık genç bir kadının hikayesini anlattığı" için yani Türk aile yapısına uygun olmadığı gerekçesiyle yasaklanmıştır.

Özdemir Erdoğan-İkinci Bahar (1987)

Özdemir Erdoğan, Sezen Aksu gibi usta sanatçılarımızın seslendirdiği bu şarkı ahlaka aykırı sözler barındırdığı aile yapısını bozduğu gerekçeleriyle yasaklanmıştır.

Leman Sam-Anladım (1992)

İçinde geçen “Dün gece hiç tanımadığım bir erkeğe, sırf sana benziyor diye, usulca sokulup ‘Merhaba’ dedim” sözleri nedeniyle TRT denetimi tarafından onay görmemiştir.

Gerekçe olarak ise; “Türk kadının tanımadığı hiçbir erkeğe selam vermeyeceği, şarkının Türk kadının ahlakını bozduğu" gösterilmiştir.

Adnan Şenses-Doldur Be Meyhaneci (1993)

İnsanları alkole teşvik ettiği içki içmeye özendirdiği gerekçesiyle yasaklanmıştır.

***

Listede bazı şarkılar var bunlar halk arasında ‘’damar’’ adını verdiğimiz arabesk şarkılar.

Fakat bazı durumlarda devlet ipin ucunun kaçmış olduğunu düşünmüş olacak ki insanların ruh halini bozduğunu hatta bazılarının intihara bile özendirdiğini düşünerek yasaklamıştır.

Orhan Gencebay- Batsın Bu Dünya (1973)

Sanatçının en ünlü şarkılarından olan "Batsın Bu Dünya", "mevcut düzene isyan edip insanların ruh halini bozduğu" gerekçesiyle yasaklanmıştır

Bergen -Acıların Kadını (1986)

İnsanların ruh halini kötü yönde etkilediği için yasaklanmıştır.

İbrahim Tatlıses-Güneş Yarın Doğmayacak (1992)

İntiharı çağrıştırdığı, intiharı özendirdiği vb. gibi gerekçelerle yasaklanmıştır.

Musa Eroğlu- Yolun Sonu Görünüyor (1996)

Benzer şekilde çok sevilen bu türkü de intihara özendirdiği gerekçesiyle yasaklanmıştır.

Murat Kekilli- Bu Akşam Ölürüm (1999)

Bu şarkı da aynı şekilde intihara özendirdiği için yasaklanan şarkılar arasındadır.

***

Yakın dönemde şarkı yasakları çok olmasa da denetlenen veya şarkıcı olarak yargılanan sanatçılar mevcuttur.

Günümüzde rap müziği en popüler ve dinlenme sayılarına göre en çok dinlenen müzik türüdür.

Şarkı sözlerinden dolayı rap sanatçıların çoğu uyuşturucuya özendirme suçundan yargılanmışlardır.

Bu suçtan yargılanan bazı rap sanatçılarına örnek vermek gerekirse;

Ezhel (Sercan İpekçioğlu) Murda (Önder Doğan) Khontkar (Onur Dinç) Alizade (Asya Alizade).

Ezhel arka arkaya 2018-2019-2020-2021 yıllarında müzik uygulamalarının verilerine göre tüm sanatçılar arasında Türkiye’nin en çok dinlenen sanatçısı olmuştur.

İnanılmaz bir istatistik…

***

Yazımızda sizlere önceki yazımızda olduğu gibi yasaklanan eserlerden bahsettim. Bu eserler önceki yazımızda kitaplar olduğu gibi bu yazımızda ise şarkılar olmuştur.

Fakat ülkemizde her an neyin yasaklandığı belli olmamakla birlikte gerekçeler de çoğu zaman tatmin etmiyor.

O yüzden bir sonraki yasaklar serisinde ne yazarım bilinmez…

Evet;

Konfüçyüs ile giriş yaptığımız bu yazıyı, Charles Bukowski’den bir söz ile noktalayalım:

"Hangi çiçek, diğerini ‘sarı açtı’ diye ayıplar? Hangi kuş, ‘farklı ötünce’ diğerine yasak koyar?”