1990’lı yıllarda …

Sanat emekçisi arkadaşlarımdan şu sözü duyuyorum:

“Zenginliğin, ekonomik canlılığın olduğu yerde, kültür sanat gelişir. Orta sınıf belirleyicidir.”

Bu sözün içeriği doğrudur. Ancak her koşulda ve zaman diliminde geçerli değildir. Her kuşağın (ve insanın) sanata bakışı, hayali farklıdır. Yaşlılık ve ölüm insanı sınırlandırır.

***

Bursa’da, 1990’lı yıllarda neler olmuştu?

Nahit Kayabaşı Biçem dergisini yayımlamıştı (1990-1993). Şehrin edebiyat hayatında yeni bir sayfa açan dergiydi. Hedef, Bursa’yı merkez haline getirmek olarak belirlenmişti. Kapandıktan birkaç ay sonra geniş bir kadroyla Yeni Biçem adıyla (1993-1999), yeni bir dergi yayımlanmaya başlamış, Düşlem (1997-1999) ile birlikte edebiyat tarihine damga vurmuş, bakış açısını biçimlendirmişti.

Enflasyon şimdikinin iki katıydı. Dergilerin üç-dört ayda bir satış fiyatı değişiyordu. Dergiler satıştan elde edilen gelir ile çıkaranların imecesi ile yıllarca devam etti. Bilgisayar ve internet, kargo yaygın değildi. Yeni Biçem’in editörü Ramis Dara, editör yazılarında bilgisayarlarının olmayışına dikkat çeker. Olsa, dergi hatasız, eksiksiz çıkacaktır. Dergiler abonelere ve kitabevlerine PTT ile ulaştırılıyordu. Yazıların, şiirlerin toplanması, bir araya getirilmesi, basılması, dağıtılması için çok büyük emek harcanıyordu. Dergiler sadece 500 adet basılıyordu. Matbaa teknolojisi kısmen gelişmişti. Bütün bunlar olurken siyasi istikrarsızlık, yasaklar ve terör vardı. Korku iklimi hâkimdi.

Edebiyat dergilerinin ortaya çıkardığı kültür ortamının sonucunda Bursa Edebiyat Günleri (1996-2017) yapılmaya başlamıştı. Bursa dışından gelen yazarlar ile Bursa’daki yazarlar belirli konuda konuşmalar yapıyor, etkinliğin başladığı gün kitabı yayımlanmış oluyordu. Türkiye’de eşi benzeri olmayan bir etkinlikti. 2004’te değişen yerel yönetimin sonucunda katılımcılar soldan sağa doğru kaymıştı. Hayaller tükenince sona ermiş, 16 kere yapılabilmişti.

Demek istediğim sanat için para önemlidir, ancak tek etken değildir. Grubun oluşumu ve hayallerinden vazgeçmeyen insanların olması paradan daha önemlidir. Yukarıda saydığım dergileri çıkaran, edebiyat günlerini yapan kadronun (Nahit Kayabaşı, Ramis Dara, Halûk Cengiz, Nuri Demirci, Serdar Ünver gibi) hiçbir zaman çok parası olmadı. İhsan Üren maddi olarak daha iyi durumdaydı. Edebiyat dergilerine abone olarak arşivliyordu. Şiir kitapları biriktiriyordu. Kişisel kütüphanesini, Nilüfer Belediyesi’nin Şiir Kütüphanesine bağışladı. Adı geçen dergilere aynı kütüphanenin koleksiyonundan ulaşabilirsiniz.

***

1990’larda yapılanlar, sonraki yirmi yılın işaret fişeğiydi.

Biçem dergisi yayımlandı (1990-1993)

Çağdaş Gazeteciler Derneği’nin Lokali açıldı (1990-2022).

Ekspres Sanat gazetesi yayımlandı (1991-1993).

Tayyare Kültür Merkezi restore edildi (1992-1995).

TOBAV lokali açıldı (1992-1996).

Yeni Biçem dergisi yayımlandı (1993-1999)

Mudanya Uğur Mumcu Kültür Merkezi açıldı (1993).

Uluslararası Karagöz, Kukla ve Gölge Oyunları Festivali başladı (1993).

Uludağ Üniversitesi Heykel Sempozyumu yapıldı (1995).

Bursa Kültür Turizm ve Sanat Vakfı Çocuk ve Gençlik Tiyatrosu kuruldu (1995-2006).

Osmangazi Belediyesi Kültür ve Sanat Merkezi açıldı (Adı, Elmasbahçeler Kültür Merkezi olarak değiştirildi, 1995-2013).

Bursa Edebiyat Günleri başladı (1996-2017)

Uluslararası Çocuk ve Gençlik Tiyatroları Festivali başladı (1996).

Düşlem dergisi yayımlandı (1997-1999).

Bursa Bölge Devlet Senfoni Orkestrası kuruldu (1998).

Çocuk Sanat Evi açıldı (Adı, Büyükşehir Belediyesi Oda Tiyatrosu, 1998-2023).

Bursa Büyükşehir Belediyesi Setbaşı Kütüphanesi’nin üst katında Bursa Belgeliği kuruldu (1998).

Yılmaz Akkılıç, Akkılıç Kültür Evi adıyla kütüphanesini halkın kullanımına açtı (1998).

Yıldırım Belediyesi Berna Yılmaz Çocuk Tiyatrosu açıldı (Adı, Adile Naşit Çocuk Tiyatrosu olarak değiştirildi, 1998).

Bursa Araştırmaları Vakfı kuruldu (1998).

Bursa Defteri dergisi yayın hayatına başladı (1999-2023).

Osmangazi Belediyesi 1050 Konutlar Kültür Merkezi açıldı (Adı, Akpınar Kültür Merkezi olarak değiştirildi, 1999-2016).