İstifa eden işçi kıdem tazminatı alabilir mi?

İstifa ettim kıdem tazminatımı alabilir miyim?

Kendi isteğimle işten ayrıldım tazminatım yanar mı?

İşçi ve işveren arasında sürekli tartışma konusu olan ve işten çıkarılan işçilerin en çok merak ettiği soru;

“İstifa eden işçi kıdem tazminatı alabilir mi?” sualidir…

Özellikle sanayi ve hizmet sektörü istihdamının yoğunluk kazandığı İstanbul, Bursa, İzmir, İzmit ve Ankara gibi şehirlerde uygulamada sıkça karşımıza çıkmakta…

Patronunuz size, “Seni ben mi çıkardım hem kendin çıkıyorsun hem de tazminat istiyorsun, sendikanın gazına gelme, ‘işçi hakları’ diye iyice beyniniz yıkandı, kendin istifa edersen bir kuruş tazminat alamazsın, muhasebeden evraklarını imzala son maaşını al çık git...’’ benzeri cümleler kuruyor ise!

Hemen enseyi karartmayın.

Çünkü “kendin istifa edersen kıdem tazminatı alamazsın” diye bir şey yok…

Kendi isteğinizle istifa etseniz bile kıdem tazminatı alabilirsiniz.

***

Nasıl mı?

Gelin beraber inceleyelim…

Kıdem tazminatı, iş sözleşmesi belirli sebeplerle sona eren işçilere yapılan toplu bir ödemedir.

İş Kanunu’muza göre sebep göstermeksizin kendi rızası ile işten ayrılan yani istifa eden işçinin kıdem tazminatı alması mümkün değildir.

Ancak, haklı bir sebep ileri sürülerek işten ayrılma durumunda, işyerinden kendi isteği ile ayrılsa yani istifa etse dahi kıdem tazminatı alabilir.

Bu durumda işçi açısından hangi hallerin haklı sebep olarak kabul edildiği oldukça önemlidir

4857 Sayılı İş Kanunu’nun 24. Maddesi işçinin haklı nedenle iş akdinin derhal feshini detaylı şekilde düzenlemektedir.

Bu düzenlenme uyarınca haklı sebep sayılan haller;

Sağlık sebepleri,

Ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller ve benzerleri,

Zorlayıcı sebepler olarak üç başlıkta özel olarak düzenlenmiştir.

Ayrıca bu düzenlemelerin yanı sıra Yargıtay kararlarının yerleşik hükümlerine uygun olarak aşağıda belirteceğimiz özel durumlarda da iş akdi haklı sebeple feshedilebilir ve kıdem tazminatı alınabilir.

Eminim ki bu haklı sebeplerden en azından biri, işçilerin çoğunun başına gelmiştir…

***

Öncelikle tüm haklı sebeplerin yanında aşağıdaki özel durumlardan bahsetmek gerekir

4857 Sayılı İş Kanunu’nun yürürlüğe girmesi ile 1475 Sayılı İş Kanunu yürürlükten kalkmıştır. 1475 Sayılı İş Kanunu’nun “Kıdem Tazminatı”nı düzenleyen 14. Maddesi halen yürürlüktedir.

Bu hususa göre işçiler aşağıdaki özel sebepler gerçekleştiğinde kıdem tazminatına hak kazanırlar.

- Kadın işçinin evlendikten en fazla bir yıl sonraki süreçte kendi isteği ile işten ayrılması,

- Muvazzaf askerlik hizmeti nedeniyle işçinin işten ayrılması,

-Bağlı bulundukları kanunla kurulu veya sandıklardan yaşlılık, emeklilik veya malullük aylığı yahut toptan ödeme almak amacıyla ya da 15 yıl ve 3600 gün şartı olarak da bilinen 1475 Sayılı İş Kanunu’nun 14/5 hükmünde düzenlenen durumun gerçekleşmesi halleri…

***

Peki, gelelim yazımızın asıl önemli kısmına…

İstifa eden işçi hangi haklı nedenlerle kıdem tazminatına hak kazanır?

İstifa eden işçilerin çoğu bu durumları yaşamakta, fakat yanlış bilgilerle veya yönlendirmelerle veyahut bilgisizlikle kıdem tazminatını işverene bırakmaktadır.

Fakat aşağıdaki durumların varlığı halinde işçi istifa etse dahi kıdem tazminatını talep edebilir;

-Sağlık Nedenlerine Dayalı Olarak Haklı Sebeple İstifa

İş yerindeki zorlu çalışma koşullarının, işçinin sağlığını olumsuz etkilediği durumlarda işçi, iş sözleşmesini tek taraflı olarak feshedebilir. Bu durumda işçi kendisi istifa etmiş olsa dahi kıdem tazminatına hak kazanır.

Sağlık sorunları nedeniyle feshin haklı olması için ilgili sağlık sorununun işyeri ve çalışma koşulları ile bağlantısı olması gerekir.

Hatta istifa eden işçinin sürekli olarak yakın temasta olduğu işveren veya başka bir işçinin bulaşıcı bir hastalığının mevcut olması durumunda bile işçi haklı sebeple iş sözleşmesini sonlandırıp kıdem tazminatına hak kazanabilir.

-Mobbing (Psikolojik Şiddet) Gerekçesiyle İstifa

Mobbing nedeniyle işten ayrılma durumunda, işçi bu durumu delillerle ispat etmesi durumunda haklı bir sebep ile iş sözleşmesini sonlandırabilir ve kıdem tazminatına hak kazanır.

Ancak davranışların Mobbing olarak kabul edilmesi için kasıtlı, sürekli ve işçiye yönelik olması gibi şartlar mevcuttur.

Tüm işçilere karşı yapılan davranışlar Mobbing olarak değerlendirilmeyecektir.

-Ücretin Ödenmemesi veya Zamanında Ödenmemesi Nedeniyle İstifa

İşveren tarafından, işçinin ücreti kanuna veya sözleşme şartlarına uygun olarak ödenmez veya eksik ödenirse, işçi istifa ederek kıdem tazminatına hak kazanır. Ücretin hiç ödenmemesi veya kısmi ödenmesi arasında bir fark gözetilmez.

Ayrıca, ücretin zamanına ödenmemesi durumunda da işçi istifa ederek temerrüt hükümlerine başvurmak zorunda olmadan kıdem tazminatına hak kazanabilir.

Ücret dışında ikramiye, prim, fazla mesai, hafta tatili gibi alacakların ödenmemesi durumunda da işçinin iş sözleşmesini haklı fesih imkânı bulunmaktadır.

-Yıllık İzinlerin Kullandırılmaması Sebebiyle İstifa

İşverenin iş kanunu gereği işçinin kullanması gereken yıllık izinleri tam olarak kullandırmaması durumunda, işçi istifa ederek kıdem tazminatı talebinde bulunma hakkına sahiptir.

-Fazla Mesai Ücretlerinin Ödenmemesi Sebebiyle İstifa

İşçi, resmî tatil günleri ile dini bayramlarda zorla çalıştırılıyor ve çalıştırıldığı halde ücreti ödenmiyorsa, bu gerekçelerle istifa ederek kıdem tazminatı talep etme hakkına sahiptir.

Ayrıca işçiye fazla mesai yaptırılmasına rağmen ücretleri gerektiği gibi ödenmiyorsa da işçi haklı sebep göstererek işten ayrılıp kıdem tazminatı talep edebilir.

-Çalışma Koşullarında Köklü Değişiklik Yapılması Nedeniyle İstifa

Çalışma şartlarının uygulanmaması veya işçinin rızası alınmaksızın usule aykırı olarak değişiklik yapılması da fesih için haklı bir sebep olup işçinin kıdem tazminatına hak kazandığı hallerdendir.

Örneğin işçiye mola ve yemek hakkı kullandırılmaması, işçinin yazılı rızası alınmaksızın esaslı şube değiştirmesi (Ankara- İstanbul gibi).

-SGK Primlerinin Düşük Yatırılması Nedeniyle İstifa

İşverenlerin uyguladığı en sık görülen durumlardan biri de daha düşük SGK primi ödemek adına işçinin maaşının düşük gösterilmesidir. Bu durumda işçinin SGK primleri gerçek rakam üzerinden yatırılmıyorsa, işçinin bu gerekçeyle iş sözleşmesini haklı olarak feshedip kıdem tazminatına hak kazanabilir.

-Ahlak ve İyiniyet Kurallarına Uymayan Haller Nedeniyle İstifa

Kanunda ahlak ve iyiniyet kuralına uymayan hallerin bulunması durumunda işçinin haklı sebeple sözleşmesini feshedip kıdem tazminatına hak kazanacağı belirtilmiştir. Bu haller ile ilgili herhangi bir sınır olmayıp uygulamada başlıca aşağıdaki durumlar buna örnek verilebilir.

İşverenin iş sözleşmesi yapıldığı sırada işçiyi kasten yanıltması,

İşverenin işçinin veya aile üyelerinden birinin şeref ve namusuna dokunacak söz ve davranışta bulunması,

İşverenin işçinin veya aile üyelerinden birine karşı sataşması veya tehdit etmesi veya kanun dışı davranışa özendirmesi,

İşçiye veya aile üyelerinden birine karşı hapis cezası gerektiren bir suç işlemesi veya işçi hakkında şeref ve hasiyet kırıcı asılsız ithamlarda bulunması

-Cinsel taciz nedeniyle istifa

İşçi işveren tarafından cinsel tacize uğrarsa veya diğer işçiler / üçüncü kişiler tarafından cinsel tacize uğraması ve bu durumu işverene bildirmiş ve buna rağmen işverence önlem alınmamış ise iş sözleşmesini haklı nedenle sonlandırıp kıdem tazminatına hak kazanabilir

-Zorlayıcı sebepler nedeniyle istifa

İşçinin çalıştığı işyerinde bir haftadan fazla süre ile işin durmasını gerektirecek zorlu sebepler ortaya çıkarsa işçi iş sözleşmesinin sonlandırıp kıdem tazminatı talep etme hakkına sahip olacaktır.

Yukarıda bahsedilen bu sebeplerin her işe göre işçinin ve işverenin durumuna göre çoğaltılması mümkündür.

İşçinin söz konusu haklı sebeplere bağlı olarak iş akdini tek taraflı feshetmesi halinde ve bu durumları ispat edebilmesi halinde, her ne kadar işçi kendi istifa etmiş olsa da işçi kıdem tazminatına hak kazanacaktır.

***

İş akdi sonlandırılırken baskıyla veya şarta bağlanan istifa dilekçesinin var olması hali uygulamada sıkça karşımıza çıkan durumlardandır.

Örneğin; işe girişte boş kâğıda imza attırılıp sonradan istifa dilekçesi gibi doldurulması,

İstifa dilekçesinin alındıktan sonraki bir tarihte işleme konulması,

İstifa dilekçesi ile çelişen delil ve beyanların bulunması,

İşçinin dayandığı gerçek sebep ile istifa dilekçesinin karşılaştırılması,

İstifa ederken ibra sözleşmesi imzalatıldığında alacak kalemlerinin net bir şekilde belirtilmemesi,

İstifa ederken tüm bu durumların herhangi birinin varlığı halinde istifa dilekçesi geçersiz sayılır. Ve işçi haklarını alabilir.

İşçi lehine birçok Yargıtay kararı mevcuttur.

***

İşçi, iş sözleşmesini yukarıda bahsettiğimiz haklı sebeplerden biriyle feshederse veya yukarıda bahsettiğimiz kanundaki özel durumlardan biri mevcutsa,

Kendi istifa etse dahi kıdem tazminatına hak kazanır.

Ve işveren tarafından kıdem tazminatına ilişkin ödeme yapılmadığı takdirde işçinin bu hakkını yasal yollarla araması gerekmektedir.

İşçinin kıdem tazminatı hakkına sahip olmasına rağmen işveren tarafından bu hakka ilişkin ödemelerin yapılmaması oldukça yaygın bir hukuka aykırılıktır.

Bu tür durumlarda işçinin başta kıdem tazminatı dahil olmak üzere diğer alacaklarını talep etmek amacıyla dava açması gerekecektir.

İşçi, açacağı bu dava ile eksik veya ödenmemiş fazla mesai ücretleri, yıllık izin ücretleri, ihbar tazminatı gibi alacakları da talep edebilir.

***

Bu yazımızda istifa eden işçinin hangi hallerde kıdem tazminatına hak kazandığından bahsettik,

Eğer yukarıda bahsettiğimiz haklı sebepler sizin için de oluştuysa ve işveren tarafından kıdem tazminatınız ödenmediyse, bununla alakalı kanun yoluna başvurarak hakkınızı aramanızı,

Bu yolda bir avukattan hukuki yardım almanızı tavsiye ediyorum.