Uluslararası Hukuka Göre Savaş Suçları

Yüzlerce hatta binlerce yıldır insanlığın acı gerçeklerinden biri savaş…

Yapılan bir araştırmaya göre, 5 bin 560 yıllık insanlık tarihi boyunca 14 bin 531 savaş meydana gelmiş.

Bunun anlamı;

Söz konusu tarih diliminde yaşamış olan 175 kuşak, savaşla tanışmış ve her yıl ortalama 2 savaş gerçekleşmiş demektir.

Söz konusu araştırmaya göre insanlık tarihi için savaş tarihi değerlendirmesi yapmak abartılı olmayacaktır.

Bulunduğumuz coğrafya ve yaşanan tarihsel süreçler çoğu zaman ülkemizi de bu acı gerçek ile karşı karşıya getiriyor.

Savaşın kazananı olmaz derler,

Bakalım bu kaybın uluslararası hukuka göre suçlusu kim?

Bu suçluyu ararken tarihsel süreç nasıl işledi?

***

Savaş kavramı, kural olarak ‘’Devlet veya ulus içerisindeki rakip siyasal güçler arasında gerçekleşen, açık ve ilan edilmiş silahlı çatışmaları’’ ifade etmek için kullanılmaktadır.

İnsanlık, tarih boyunca oluşturduğu ahlaki ve dinsel emirler niteliğinde; dürüstçe savaşmak, yaralılara, yaşlılara, kadınlara ve çocuklara zarar vermemek gibi ilkeler geliştirmiştir.

Bu ilkelere itaat edilmesini sağlamak amacıyla hukuksal düzenlemeler yapılması zaruri hale gelmiştir.

Ahlak ve din kuralları iyilik yapmayı emreder, hukuk ise kötülük yapmayı yasaklar.

***

Tarihsel sürece gelecek olursak;

Savaşların bir kurala bağlanması gerektiği düşüncesi eski çağlardan bu yana mevcut olmakla birlikte, uluslararası hukukta bu konudaki ilk ciddi adımın 19. yüzyılda atıldığı görülmektedir

Bu düşünceler, hukuk alanına devletleri bağlayıcı uluslararası sözleşmeler olarak söz konusu dönemde yansımaya başlamıştır;

-Korsanlığı kaldıran 1856 tarihli Paris Deniz Hukuk Beyannamesi,

-Savaş Alanında Yaralıların Durumunun İyileştirilmesini kapsayan 1864 tarihli Cenevre Sözleşmesi,

-Savaş yöntem ve araçlarını ilk defa düzenleyen 1868 tarihli Saint-Petersburg Sözleşmesi,

-Tarafsızların savaş zamanındaki yükümlülüklerini öngören 1871 tarihli Washington Sözleşmesi,

-Kara savaşının kurallarını düzenleyen 1899 tarihli Lahey Sözleşmesi ki, meraklılarına bu sözleşmelerin içeriğine de bakmalarını öneriyorum…

***

Savaş suçları kavramı, ‘’Savaşan devlet görevlilerinin düşman devletin, işgal edilmiş ulusun veya işgal edilmiş ülkenin mal ve vatandaşlarına karşı giriştiği savaş hukukunun ağır ihlallerinin tümünü’’ ifade eder.

Savaş Suçları, Uluslararası Ceza Mahkemesi’nin yargılama yetkisine sahip olduğu uluslararası suçlardandır. Barışa Karşı İşlenen Suçlar ve İnsanlığa Karşı İşlenen Suçlar da savaş suçlarının yanında yer almaktadır.

Bu tanımda yer alan bakış açısının temeli 2. Dünya Savaşı sonrasında Nazi liderlerinin işledikleri savaş suçlarına karşı ABD, Birleşik Krallık, Fransa ve Sovyetler Birliği'nin açtığı, Almanya'nın Nürnberg şehrinde kurulan ‘’Nürnberg Mahkemeleri’’nde atıldığını söyleyebiliriz.

Konuyla ilgilenenlere yargılamayı konu eden 1961 yapımı ‘’Nüremberg Duruşması’’ filmini izlemesini tavsiye ediyorum. Bu film bana fakültede Anayasa Hukuku profesörümüzün önerisiydi.

Bir hukukçu olarak hala etkisinde olduğum film önerisinden ötürü buradan hocamıza da teşekkür ediyorum…

***

Konumuza dönecek olursak;

Nürnberg yargılamalarında Nazi liderlerinin aşağıdaki eylemleri savaş suçu sayılmıştır;

-Sivil öldürmek, kötü muamelede bulunma veya işgal edilmiş ülke nüfusunu zorla çalıştırma veya bireyleri başka bir amaç için bir yerden başka bir yere zorunlu göçe tabi tutmak.

-Savaş tutsaklarına kötü muamelelerde bulunmak veya onları öldürmek,

-Savaş esnasında ele geçirilen rehineleri öldürmek,

-İşgal edilmiş ülkenin özel veya kamu mallarını yağmalamak,

-Askeri operasyonlar açısından gerekli olmayan bir biçimde ve haksız olarak köy ve kentleri tahrip etmek veya yıkmak.

ABD, Birleşik Krallık, Fransa ve Sovyetler Birliği’nin açtığı davada Nazi liderlerinin bu suçlardan idam edildiklerini ve hüküm giydiklerini göz önüne alırsak bu suçlar uluslararası hukukta bir içtihat olacaktı…

Nitekim öyle de oldu.

***

Uluslararası Hukuk Komisyonu "Nürnberg Uluslararası Askeri Ceza Mahkemesi”nin tüzüğünde ve davanın yargılanma sürecinde tanınan uluslararası hukuk ilkelerini benimsedi.

Benimsenen ilkelere göre;

Aşağıda sıralanan suçlar uluslararası hukuk önünde cezaî suçlar olarak belirlenmiştir:

Savaş suçları:

Yasaların ya da savaş adetlerinin ihlalleri, örneğin: köle işçilere ya da herhangi bir amaçla sivil halka ya da işgal altındaki bölge halkına, savaş tutsaklarına, denizdeki insanlara, kötü davranma ya da onları, rehineleri öldürme, sınırdışı etme; kamu ya da özel mülklerin yağmalanması, kent, kasaba ve köylerin ahlaksızca yıkımı ya da askerî gereklilikle açıklamayacak biçimde tahrip edilmesi;

Barışa karşı işlenen suçlar:

Saldırgan ya da uluslararası antlaşma, sözleşme ve garantileri ihlal eden bir savaşı planlama, hazırlık ya da kışkırtma, Ortak plana iş birliği yapma ya da maddede belirtilen eylemlerin başarılması karşı komplo;

İnsanlığa karşı işlenen suçlar:

Cinayet, kitle imha, köleleştirme, sürgün ve sivil halka yapılan diğer insanlık suçları ya da siyasî, etnik ya da dinî nedenlerle eziyet ya da savaş suçu ya da insanlığa karşı işlenen suçlarla ilgili idam ya da eziyet ya da eylemler sürdürülmesi.

Yukarıda verdiğimiz somut bilgiler doğrultusunda sonuç olarak sorumuzu cevaplayalım…

Günümüzde bu suçlar savaş teknolojilerinin ve yöntemlerinin gelişmesiyle, nükleer ve kimyasal silahların oyuna dahil edilmesiyle daha kapsamlı hale getirilmiştir. Fakat temelde yorumlayacak olursak;

Etrafınızda yukarıda saydığımız eylemlerden herhangi birini gerçekleştiren bir veya birden fazla ülke mevcut ise o ülke uluslararası hukuka göre suçludur.

Yazımı Türk Hukuk tarihi açısından önem taşıyan iki değerli ismin konuyla ilgili günümüze ışık tutan sözleriyle noktalama istiyorum:

‘’Savaş herkes ile barış ancak onurlu insanla yapılır.’’

(Fatih Sultan Mehmet)

‘’Yurtta sulh, cihanda sulh’’ (Mustafa Kemal Atatürk)